Laat ik beginnen te zeggen dat ik van controle en van exceptionele kwaliteiten houd. Ik vind het prachtig wanneer Lance Armstrong de concurrentie verpletterd en 2 minuten pakt op Alpe D'Huez (2001), ik vind het schitterend om een ongrijpbare Michael Jordan te zien en ik vind het fantastisch wanneer Barcelona een tegenstander helemaal weg tikt en met 5-0 wint. Sterker nog, als het 3-0 staat vind ik het vaak mooier om naar een positiespel te kijken waarbij de tegenstander minutenlang niet aan de bal komt dan naar een doelpunt. In die zin ben ik dus een control freak. De tegenstander mag geen enkele illusie hebben om een eventueel resultaat te halen.
Dit gezegd hebbende, hoe verhoud zich dit met een formatie? Wanneer je controle wilt houden moet er altijd iemand 'onder je' vrij staan. Een speler moet áltijd proberen om naar voren te spelen, maar lukt dit niet, dan moét er een afspeelmogelijkheid terug zijn, anders is de kans op balverlies groter. En zoals gezegd, daar houd deze control freak niet van.
Wanneer de discussie dan op een punt komt dat er gekozen moet worden tussen een 4-3-3 formatie met een middenveld in de punt naar achter, een 4-3-3 formatie met de punt naar voren of een 3-4-3 formatie (met beide punten) dan kies ik altijd voor het systeem waarbij je achterin een man over hebt.
De 4-3-3 formatie met de punt naar voren valt bij voorbaat af. Wanneer je tegen 2 spitsen speelt is dat een heel raar systeem, en wanneer je tegen 3 spitsen speelt mis je de punt naar achter. Waarom? Als een centrale verdediger een middenvelder in speelt, op wie moet die dan uitkaatsen? Wie staat onder hem? Niemand, dus is de kans op balverlies groot en dus vind ik het een waardeloos systeem. Het Nederlands elftal speelt al een tijdje in deze formatie. Je ziet ook dat de opbouw bij oranje, als de tegenstander een beetje druk zet, voor geen meter loopt. Want een van de controleurs wordt ingespeeld met een man in z'n rug en kan vervolgens uitkaatsen op niemand, dus gaat de bal weer terug naar de keeper die de bal vervolgens een hengst geeft. Oranje scoort ook alleen maar uit omschakelmomenten, iets dat op de WK overigens goed gewerkt heeft (hoewel ze er tegen Brazilië al uit hadden moeten liggen, maar soit).
Blijven twee systemen over. De 3-4-3 formatie zou ik spelen tegen twee spitsen. Dan heb je namelijk twee naar binnen geknepen backs die de twee spitsen opvangen en heb je een vrije man er achter om rugdekking te geven en om in de opbouw 3 tegen 2 uit te kunnen spelen. Je houdt je punt naar achter dus de middenvelders hebben iemand om op uit te kaatsen en er is controle.
Het andere systeem is de 4-3-3 formatie met de punt naar achter. Die zou ik spelen tegen een tegenstander die met 3 spitsen speelt. Wederom heb je dan een man over en kun je achterin 4 tegen 3 uitspelen en heeft het middenveld altijd iemand onder zich staan om op uit te kaatsen.
Bij de KNVB speelt elk team 4-3-3 met de punt naar voren en leidt (lijdt?) trainers in principe ook op om dat systeem te spelen. Vandaar dat je in heel Nederland veel ploegen in de jeugd ziet die dit systeem spelen. Daarom zie je vaak wedstrijden waarin er praktisch alleen maar doelpunten uit de omschakeling gemaakt worden. En dan vinden we het vreemd dat we in Nederland niet meer anders zijn dan de rest van de wereld, daar waar het positiespel altijd onze grote kracht was. Aangezien het beleid bij de KNVB is geschreven door mensen als Sef Vergoossen en mede vormgegeven is door mensen als Louis van Gaal, die ook bij Ajax de jeugdopleiding om zeep heeft geholpen, is dat misschien niet zo vreemd.
Waarom het zo belangrijk is om een man over te hebben achterin zal ik uitleggen met behulp van de wedstrijd Barcelona - Osasuna. Barcelona speelt in een 3-4-3 formatie en Osasuna speelt een 4-4-1-1 formatie. Toen ik de opstellingen voor de wedstrijd zag was ik erg benieuwd hoe dit zou gaan uitpakken. De opstelling van Barcelona is een beetje misleidend, want Fabregas staat op 10, Cuenca in de spits, Pedro linksbuiten en Alves rechtsbuiten (overigens spelen ze achterin met Puyol (RB), Pique (CV) en Mascherano (LB)):
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
De opstelling van Osasuna:
Bij de aftrap is de opstelling van Barcelona duidelijk te zien:
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Na 9 seconden is het probleem van Barcelona en deze formatie al duidelijk. Pique heeft 0 afspeelmogelijkheden omdat hij een centrale verdediger (CV) naast zich mist. Ik geef in geel aan hoe het volgens mij had moeten staan:
Als de verdediging zo staat als in het geel dan heb je achterin een man over en kun je de spits met twee CV's uitspelen, vervolgens kan één van beide backs diep gaan waardoor er ontzettend veel ruimte voor de CV of de rechtshalf (RH) komt om op te bouwen.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Dit zie je nog een stuk beter wanneer Pique terug speelt op keeper Pinto. Busquets heeft de opdracht om te schakelen tussen CV en VM, maar het probleem is dat je dan veel te vaak te laat bent, plus dat één van je middenvelders dan weer in de punt naar achter moet gaan staan. Wederom in geel aangegeven hoe het had moeten staan:
Pinto kan de bal alleen maar een ros geven.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Dat doet hij echter niet. Hij kiest er voor om Mascherano in te spelen. Je kunt goed zien dat het helemaal vast staat en dat er een positie mist. Daardat Mascherano op dit moment staat opgesteld als CV, mist er een linksback. Linkshalf Thiago zakt al wat in om die positie over te nemen, maar dan mist er weer een linkshalf. Thiago kan zich niet opdelen in twee man:
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Hierdoor moet Mascherano een lange bal geven. Een lange bal betekent of balverlies, of een kopduel, en kopduels kun je altijd verliezen. Oftewel, weg controle. Barcelona verliest het kopduel en uit dit balverlies ontstaat uiteindelijk een vrije trap op de 16 meter van Barcelona, gevaarlijk dus:
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
De vrije trap levert niets op en Pique mag een doeltrap nemen. Die neemt hij kort om op te gaan bouwen en opnieuw doet zich het opbouwende probleem voor. Het geluk voor Barca is dat de rechtshalf van Osasuna loopt te slapen want die is in geen velden of wegen te bekennen (staat op dat moment als rechtsback, buiten beeld in het rood):
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Pinto speelt terug naar Pique en die loopt op. De rechtshalf van Osasuna is inmiddels wakker en weer staat het volledig vast:
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Hij kiest ervoor om Thiago met twee man in de rug aan te spelen. Die kan vervolgens niet anders dan terug op Pique:
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Pique ontvangt de bal en speelt Mascherano in, maar eigenlijk weet je al dat het een aflopende zaak is omdat er vooruit niemand vrij staat:
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Mascherano kaatst terug op Pique:
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
En dan komt eindelijk de, langverwachte, lange bal. Die lange bal is ook nog eens vreselijk gevaarlijk want hij is voor het doel langs en wanneer Puyol op de één of andere manier het kopduel niet wint staat de spits 1 op 1 met de keeper:
Puyol wint met enig geluk het kopduel waardoor Barcelona er uit komt, maar dit is natuurlijk niet de meest briljante manier van opbouwen waarbij je de tegenstander geen kans geeft om aan de bal te komen.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nog geen minuut later komt dezelfde situatie weer voor. Wat niet zo vreemd is, want deze situaties zouden zich gedurende de hele eerste helft voor doen. Pique heeft achterin balbezit gekregen door een lange bal van Osasuna te onderscheppen en begint met opbouwen. Je ziet al dat er geen afspeelmogelijkheden zijn omdat Osasuna de kans krijgt om het veld heel klein te houden. Puyol zou naast Pique moeten staan om de spits uit te spelen en een rechtsback zou het veld breed en diep moeten houden zodat je weer een vrije man hebt, nu staat alles weer vast:
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Pique speelt Thiago in, die weer niets anders kan dan terugspelen naar diezelfde Pique. Je kunt zien dat daar achter, op het middenveld, wel een mogelijkheid is om een vrije man te creëren, alleen zijn die bijna niet te bereiken. Dat zou alleen door de lucht kunnen. Maar om Fabregas, Xavi, Iniesta en meer van dat soort middenvelders te bestoken met hoge ballen lijkt me niet het meest logische. Zoals een beroemd trainer van Ajax vroeger zei: 'De bal moet over de grond, de lucht is voor KLM':
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Barcelona blijft nog een paar seconden aanklooien. Pique speelt Mascherno in, die speelt Thiago weer in, die weer terugkaatst op Mascherano. Enfin, een beetje het achterin rondspelen waarvan we zo genoten hebben bij Ajax de laatste 10 jaar. Totdat natuurlijk de lange bal gegeven moet worden:
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
En als Mascherano ook nog eens tegen zijn tegenstander op schiet waardoor die balverlies lijdt op eigen helft en hij geluk heeft dat zijn tegenstander hem zelf weer over de zijlijn loppt, dan mag je wel concluderen dat Barcelona alles behalve goed begint, en Osasuna de zaakjes aardig voor elkaar heeft. Want als Osasuna daar balbezit had kunnen houden stond het overal achterin 1 op 1:
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zo kan ik nog 10 voorbeelden geven uit alleen al de eerste 10 minuten. Barcelona komt door twee omschakelmomenten op een 2-0 voorsprong, waarvan de tweede van Fabregas een beauty is overigens, maar goed was het spel allerminst. Het was ongecontroleerd en ook minder dominant dan Barcelona normaal gesproken is.
3-4-3 is een hele goede formatie wanneer je tegen twee spitsen speelt, omdat de spitsen van de tegenstander dan moeten kiezen en je in de opbouw een vrije man hebt. Tegen 1 spits is het een hele lastige formatie want dan moet er veel uit positie gelopen worden door middenvelders om er opbouwend gezien uit te komen. Daarom gaat mijn voorkeur in de meeste gevallen uit naar een 4-3-3 formatie met de punt naar achter, omdat je veldbezetting in die formatie bij de opbouw het best is.
